پوسیدگی دندان زمانی رخ می دهد که باکتری و میکروب درون دهان باعث ترشح اسید شوند. این وضعیت باعث به وجود آمدن یک یا چند سوراخ درون دندان خواهد شد، که به آن پوسیدگی دندان می گویند. از آنجایی که پوسیدگی گاها بدون علامت است معاینه مرتب دندان ها می تواند تاثیر زیادی در پیشگیری از پوسیدگی دندان های شما و تشخیص زود هنگام آن داشت باشد تا پیش از وسیع شدن و بروز علائم دردناک درمان گردد.
علل پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان بر اثر وجود دو عامل به وجود می‌آید: باکتری‌های موجود در دهان و خوردن مواد غذایی که نشاسته و شکر بالایی دارند. وجود باکتری در دهان امری طبیعی است، اما در صورت عدم رعایت بهداشت دهان و دندان، وجود این باکتری‌ها مشکل‌ساز میشود. باکتری‌هایی که به طور طبیعی در دهان وجود دارند، با تکه‌های غذا و آب دهان ترکیب میشوند و ماده‌ای به نام پلاک تولید می‌کنند. پلاک، یک ماده‌ی بسیار چسبناک و نامرئی (شفاف) است که به‌سرعت شکل می‌گیرد. غذاهایی که حاوی شکر و نشاسته هستند، باعث میشوند که پلاک موجود روی دندان‌ها چسبناک‌تر شود.
در صورتی که پلاک بیش از چند روز روی دندان‌ها باقی بماند، کم کم سفت و سخت میشود و تبدیل به ماده‌ای میشود که تارتار نام دارد. زمانی که باکتری موجود در پلاک و تارتار، شکر موجود در دهان را به اسید تبدیل میکند، این اسید باعث خوردگی دندان میشود. استرپتوکوکوس موتانس و استرپتوکوک سوبرینوس باکتری‌هایی هستند که بیش از همه با کربوهیدرات‌هایی مانند سوکروز، فروکتوز و گلوکز ترکیب میشوند و تولید اسید می‌کنند. این اسید باعث نرم شدن و خوردگی بافت سخت دندان میشود و به مرور زمان یک حفره یا سوراخ روی دندان به وجود می‌آید که به آن پوسیدگی دندان گفته میشود.
علائم پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان معمولاً هیچ علائم اولیه‌ای ندارد و این موضوع دلیل اهمیت مراجعه مرتب به دندانپزشکی را آشکار میکند. با مراجعه منظم به دندانپزشکی و انجام رادیوگرافی به صورت دوره‌ای، می‌توان پوسیدگی دندان را در مراحل اولیه تشخیص داد و پیش ازاین که پوسیدگی تا جایی پیشرفت کند که باعث بروز علائم شود، آن را درمان کرد. با پیشرفت پوسیدگی دندان، حفره‌ی ایجاد شده در دندان به ریشه‌ی دندان نزدیک‌تر میشود و باعث درد دندان میشود.
این درد به تدریج بیشتر میشود و به‌خصوص در هنگام قرار گرفتن دندان در معرض گرما ،سرما، غذاها و نوشیدنی‌های شیرین شدت پیدا میکند. در صورتی که حفره‌ی ایجاد شده در دندان به اندازه‌ی کافی گسترش پیدا کند، میتواند باعث شکسته شدن قسمتی از دندان شود که در نتیجه یک سوراخ بزرگ و قابل رویت روی دندان به وجود می‌آید و ممکن است دندان نسبت به قرار گرفتن در معرض فشار در هنگام جویدن غذا، حساس شود. بوی بد دهان یا احساس مزه‌ی بد در دهان نیز از دیگر علائم پوسیدگی دندان‌ها هستند. پوسیدگی دندان‌های جلو بیشتر قابل رویت است و به شکل لکه‌های قهوه‌ای‌رنگ یا سیاه‌رنگ روی دندان دیده میشود، اما پوسیدگی در سایر دندان‌ها معمولا بدون استفاده از اشعه ایکس قابل رویت نیست.
درمان و جلوگیری از پوسیدگی دندان
درمانی که برای شما نیاز است، بستگی به شدت آسیب دندانتان دارد. اگر آسیب در مراحم ابتدایی باشد،برای یک خراش کوچک استفاده از وارنیش و خمیر دندان حاوی فلوراید میتواند کمک کننده باشد. اما اگر در دندان حفره ایجاد شده باشد، تنها راه درمان خالی کردن پوسیدگی ها و پر کردن دندان است. چندین راه برای این کار وجود دارد. در صورتی که پوسیدگی دندان در مراحل اولیه باشد، دندانپزشک شما روی آن محلول فلوراید می‌زند تا از پیشرفت پوسیدگی جلوگیری کند.
در صورتی که پوسیدگی دندان باعث از بین رفتن مینای دندان (پوشش سخت روی دندان) شده باشد و حفره‌ای در دندان ایجاد کرده باشد، دندانپزشک شما ابتدا قسمت نرم دندان در محل پوسیدگی را جدا میکند و سپس داخل حفره‌ی ایجاد شده را با مواد مخصوص پر میکند. در صورتی که ریشه‌ی دندان دچار آسیب شده باشد، ممکن است به درمان عصب کشی نیاز باشد. در درمان عصب کشی، عصب داخل دندان کاملا خارج میشود و به جای آن، دندان با مواد مخصوص پر میشود و سپس روی دندان روکشقرار داده میشود. در صورتی که میزان آسیب دندان چنان زیاد باشد که قابل بازیابی و ترمیم نباشد، ممکن است دندان کشیده شود.
پر کردن دندان
اکر بخواهید دندانتان را پر کنید، پزشک با استفاده از دریل مخصوص پوسیدگی دندان را خالی میکند. در مرحله بعد دندانتان را با طلا، آلیاژ نقره یا مواد کامپوزیت یا ماده ای از جنس چینی پر میکند. به صورت سنتی، پر کردن با فلز برای دندان های عقبی که قابل مشاهده نیستند استفاده میشود. مواد چینی یا کامپوزیت معمولا برای دندان های جلویی استفاده میشوند تا نمای طبیعی داشته باشند.
روکش کردن دندان
اگر پوسیدگی تنها شدید باشد، ممکن است با ساختار کوچک باقی مانده تضعیف شده باشد. در این موارد، برای درمان دندان، کاری فراتر از درمان پر کردن سنتی وجود دارد و ممکن است با استفاده از روکش انجام شود. ابتدا دندان پزشک قسمت های پوسیده را می تراشد. بعد از آن از روکشی از جنس طلا یا چینی برای پر کردن روی مقدار دندان کوچک باقی مانده استفاده میکند.
همچنین بخوانید: بهترین نخ دندان در بازار ایران
عصب کشی و درمان ریشه
اگر حفره ایجاد شده در دندان درمان نشود، پوسیدگی میتواند ادامه یابد تا به صورت جدی به دندان و بافت های اطراف آسیب برساند. اگر آسیب عصبی رخ دهد، نیاز به عصب کشی وجود دارد. در طی این فرآیند، پالپ و پوسیدگی های دندان باید از بین بروند. بعد از آن، دندان با مواد سیلینک پوشیده میشود و سپس پر میشود، ممکن است روکش نیز در مرحله آخر روی دندان استفاده شود.
کشیدن دندان
در مواردی که پوسیدگی دندان بسیار شدید باشد و آسیب بسیار زیادی به دندان وارد شده باشد، ممکن است برای جلوگیری از گسترش عفونت به سایر دندان‌ها، دندان آسیب دیده کشیده شود. از دست دادن یک دندان میتواند بر شکل و همچنین عملکرد دندان‌های اطراف تاثیرگذار باشد، بنابراین بعد از کشیدن دندان، برای جایگزین کردن آن از دندان مصنوعی، ایمپلنت یا بریج استفاده میشود.
کلام آخر:
همانطور که گفتیم دو عامل در بروز پوسیدگی دندان موثر هستند، در مقابل دو عامل نیز برای پیشگیری از پوسیدگی مهم هستند: بهداشت دهان و دندان و تغییر عادات تغذیه‌ای. منظور از بهداشت دهان و دندان، مسواک زدن دندان‌ها حداقل دوبار در روز، کشیدن نخ دندان حداقل یکبار در روز و تمیز کردن حرفه‌ای دندان‌ها در مطب دندانپزشکی هر شش ماه یکبار و معاینه شدن توسط دندانپزشک و بررسی وضعیت دندان با کمک تصاویر رادیوگرافی می‌باشد.
کاهش میزان قند مصرفی -خصوصا نوشیدنی‌های شیرین- میتواند در پیشگیری از بروز پوسیدگی دندان موثر باشد. بهتر است بعد از خوردن غذاهای چسبنده، دندان خود را مسواک بزنید و دهان خود را بشویید. توصیه میشود که غذاهای شیرین و چسبنده مانند میوه‌های خشک را به جای این که به عنوان میان‌وعده مصرف کنید، همراه با وعده‌های اصلی غذا میل کنید. اجتناب از خوردن میان وعده‌های متعدد در طول روز، نخوردن شکلات و شیرینی و خوشبوکننده‌های شیرین نیز میتواند در جلوگیری از تشکیل اسید در دهان شما (که منجر به پوسیدگی میشود) موثر باشد.