در گذشته ازدواج‌های سنتی براساس صلاحدید بزرگان فامیل انجام می‌شد ولی امروزه جوانان معمولا در مقابل تصمیم‌های والدینشان ساكت نمی‌نشینند و گاهی خواسته‌هایی دارند كه با خواستگاری سنتی همخوانی ندارد. تغییرات اجتماعی مثل ادامه تحصیلات، تفاوت‌های فكری و رشد فرهنگی نیز از رواج خواستگاری سنتی کاسته است. این نوشته به بررسی برخی از مهم‌ترین اصول یک خواستگاری موفق می‌پردازد.
1- پس از اینكه با خانواده عروس قرار گذاشتید كه چه روز و ساعتی برای خواستگاری می‌روید باید مقدمات خواستگاری رفتن را فراهم كنید. اولین اقدام این است كه مشخص كنید چه كسانی باید همراه داماد به مراسم خواستگاری بروند.
پدر، مادر، خواهر یا برادر بزرگ‌تر در صورتی كه داماد پدر نداشته باشد، دایی یا عمو و اگر پسر مادر نداشته باشد، خواهر بزرگ‌تر، عمه و خاله یا مادربزرگ. معمولا حضور یكی از بزرگان فامیل در این مراسم كافی است و ضرورت ندارد كه لشكری برای خواستگاری راه بیندازید.
2- بعضی‌ها به قول خودشان زرنگی می‌كنند و بدون اطلاع قبلی به خواستگاری می‌روند. این كار امروزه منسوخ شده و رسم پسندیده‌ای نیست و حمل بر بی‌نزاكتی می‌شود.
3- خواستگار باید لباس مناسب بپوشد و ترجیحا نباید با كفش اسپرت، شلوار جین، پیراهن آستین‌كوتاه و لباس‌های مشابه و نامانوس در مجلس خواستگاری حاضر شود. ترجیحا اگر آقای جوان كت و شلوار بپوشد، بهتر است. علاوه براین، كسانی كه همراه داماد هستند، باید لباسی در خور مجلس خواستگاری بپوشند یعنی نه ضرورت دارد لباس شب یا لباس ضیافت‌های رسمی بپوشند نه لباس‌های دم‌دستی و معمولی.
تهیه دسته گلی زیبا كه نه خیلی گران باشد و بزرگ و نه بسیار معمولی و كوچك همراه با جعبه شیرینی، خوب است. اگر گل‌ها به رنگ قرمز، صورتی یا سفید باشد، بهتر از گل‌های زرد، آبی و… است.
4- پس از اینكه وارد منزل شدید و پذیرایی‌های مقدماتی انجام شد، یكی از اعضای بزرگ خانواده كه خوش‌صحبت‌تر است و به اصطلاح می‌تواند یخ این‌گونه مجالس را با شیرین‌سخنی آب كند، باید علت حضور در این جمع را گرچه همه می‌دانند، به نحوی مطرح كند.
درواقع با مذاكره بیشتر زیر زبان عروس خانم و خانواده‌اش را بكشد تا بفهمد موافق این وصلت هستند یا نه؟ اگر هم قبلا دختر و پسر خودشان با هم توافق كرده‌اند، باید ببینند پدر و مادر عروس هم راضی‌اند یا نه.
اگر دختر قبلا موافقت خود را به اطلاع پدر و مادرش نرسانده باشد، ممكن است خانواده عروس بلافاصله جواب مثبت ندهند و جواب قطعی را به روزهای بعد موكول كنند. در این صورت نباید هیچ‌گونه پافشاری‌ای برای گرفتن زودهنگام جواب داشته باشید.
5- در این‌گونه مجالس، باید از شوخی‌های بیجا و گفتن لطیفه‌هایی كه به عده‌ای برمی‌خورد و بین ما بیشتر مفهوم جوك دارد و همچنین طرح بحث‌های سیاسی خودداری كرد.
پاسخ مثبت فوری معمولا رسم نیست و ممكن است در شأن عروس نباشد و گاهی همین جواب مثبت فوری در زندگی آینده هم آثاری بر جای می‌گذارد. بنابراین حتی اگر خواستگار را از هر نظر پسندیده‌اید، برای جواب دادن حداقل 3-2 روز مهلت بخواهید
6- گاهی عروس خانم به دلیل خجالتی بودن، ممكن است اساسا به خواستگاری راضی نباشد ولی به خاطر ترس یا احترام به والدینش در مجلس حضور پیدا كند. در این صورت داماد باید با دقت مواظب این نكته ظریف باشد و برای كسب تایید عروس خانم، به ملاقات‌های بعدی بیندیشد.
اگر دختر دلبسته دیگری باشد، از حركات و سكناتش كاملا مشهود خواهد بود. در صورتی هم كه تمایل به ازدواج با این خواستگار یا حداقل معاشرت با او را داشته باشد، باز هم از رفتار و كردارش مشخص می‌شود. جلسه اول خواستگاری خیلی از مسائل را روشن می‌كند.
7- لازم نیست در همان جلسه اول جواب مثبت یا منفی بدهید. می‌توانید یك هفته تا دو هفته مهلت بخواهید. پدر و مادر عروس حق دارند برای تحقیقات و پرس‌وجوهای لازم، مهلت متعارفی بخواهند. پاسخ مثبت فوری معمولا رسم نیست و ممكن است در شأن عروس نباشد و گاهی همین جواب مثبت فوری در زندگی آینده هم آثاری بر جای می‌گذارد.
بنابراین حتی اگر خواستگار را از هر نظر پسندیده‌اید، برای جواب دادن حداقل 3-2 روز مهلت بخواهید. قبل از اعلام جواب مثبت، هیچ چیزی را از یكدیگر پوشیده نگه ندارید یعنی در هیچ موردی به اصطلاح رودربایستی و هیچ چیز را موكول به حدس و گمان نكنید چون نمی‌توان با به‌نظرم، گمان می‌كنم، حدس می‌زنم و… به حقایق پی برد.
8- خواستگاری مرد از زن، هیچ تعهدی برای ازدواج ایجاد نمی‌كند. هرچند خواستگاری مقدمه ازدواج است و امكان دارد پس از آن و احتمالا دوران نامزدی، امكان ازدواج رسمی پدید آید اما این احتمال هم وجود دارد كه همه چیز پس از مدتی تمام شود.
گاهی تمام قول و قرارها در مراسم بله‌بران با خواندن خطبه عقد و ثبت شدن آن رسمی می‌شود، گاهی هم به دلیل برخی اتفاق‌ها، قهر و كناركشیدن، جای نزدیكی و آشتی را می‌گیرد.
از ویژگی‌های دوره نامزدی بدون عقد رسمی این است كه اگر دختر و پسر به تفاهم نرسیدند، از ادامه رابطه خودداری كنند.
پس دختران جوان باید هوشیار باشند و خواستگاری را به معنای ازدواج تلقی نكنند و بی‌درنگ به درخواست‌های غیرمعقول و زودهنگام همسر احتمالی آینده خود تن ندهند و به عبارت دیگر با خواستگاری، حق تمتع جنسی برای مرد به وجود نمی‌آید و زن حق دارد تا انجام تشریفات قانونی و شرعی انجام نشده، به خواسته‌های جنسی غیرموجه مرد پاسخ ندهد.
قانون مدنی ایران صراحتا می‌گوید: «وعده ازدواج، ایجاد علاقه زوجیت نمی‌كند بنابراین هر یك از زن و مرد مادام كه عقد نكاح جاری نشده، می‌تواند از وصلت امتناع كند و طرف دیگر نمی‌تواند به هیچ‌وجه او را مجبور به ازدواج یا به دلیل امتناع از وصلت، مطالبه خسارتی كند.»
9- در سال‌های اخیر برای اینكه دختر و پسری كه نامزد شده‌اند در رفت و آمدهایشان به مجامع عمومی دچار مشكل نشوند، معمولا آنها صیغه محرمیتی بین آنها جاری می‌شود. این صیغه جنبه شرعی دارد ولی هنوز به معنای ازدواج قانونی نیست زیرا تا زمانی كه ازدواج در دفتر عقد و ازدواج ثبت نشود، رسمی به شمار نمی‌رود. در ازدواج‌های قانونی، همه چیز در عقدنامه منعكس و سپس در دفتر ازدواج ثبت می‌شود تا جنبه قانونی پیدا كند بنابراین تا قانونی شدن ازدواجتان رابطه زناشویی نداشته باشید.
براساس قانون، هر یك از نامزدها می‌توانند در صورت به هم خوردن وصلت، هدایایی را كه طرف مقابل داده‌اند، مطالبه كنند. تفسیر این ماده قانونی خیلی هم آسان نیست. اگر هم تفسیرش آسان باشد، لااقل اجرایش در تمام موارد به سادگی مقدور نیست.
حتی قانون اضافه می‌كند هدایایی كه ارزشمند هستند و معمولا حفاظت می‌شوند مثل طلا، زیورآلات، اتومبیل و… باید عینا مسترد شوند و در صورت مراقبت نكردن در یا گم شدن این هدایا، طرف دیگر مستحق دریافت (اجرت‌المثل) یا قیمت روز آنهاست ولی هدایایی كه معمولا پس از مدتی بی‌ارزش می‌شوند مثل گل، شیرینی، لوازم آرایش یا لباس كه پوشیده شده یا لوازم مصرفی كه استفاده شده، دیگر برگردانده نمی‌شود.
